ผู้เขียน : ‘พี่เฟย’ ณิชา หลีหเจริญกุล (นักจิตบำบัด)

Introduction to Self

.
“เมื่อพูดถึง Self ก็คือการพูดถึงตัวเอง”

คำว่า Self¹ มีคำพ่วงท้ายตามเยอะแยะมากมาย เช่น Self – concept, Self – understanding, Self – esteem, Self – awareness, Self – image…และอีกมากมายที่มีชื่อเรียกในทางจิตวิทยา การให้นิยามแต่ละชื่อก็มีความหมายคาบเกี่ยวเชื่อมโยงกัน ชวนให้สับสนงุนงงเวลาอ่าน แต่โดยรวมแล้ว การมีคำว่า Self ขึ้นต้น คือการพูดถึงเรื่องเกี่ยวกับตัวเองในแง่มุมต่างๆ เช่น มุมมองที่มีต่อตัวเอง (Self – concept), การเข้าใจรู้จักตัวเอง (Self – understanding), การนับถือตัวเอง (Self – esteem) เป็นต้น ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะเป็นตัวรวบรวมความหมาย คุณค่า การประเมิน หรือตัดสินตัวเองว่า

ฉันคือใคร / ฉันเป็นคนอย่างไร / ฉันรู้สึกพอใจหรือไม่พอใจตัวเอง / ฉันมีคุณค่าหรือไม่ / ฉันรู้สึกชอบหรือไม่ชอบตัวเอง / ฉันมองว่าตัวเองเก่งหรือไม่เก่ง / ฉันมองว่าตัวเองถนัดหรือไม่ถนัดอะไร / ฉันประสบความสำเร็จหรือล้มเหลว / ฉันมองว่าตัวเองมีบุคลิกหรือลักษณะนิสัยอย่างไร  

…

ถ้าจะมองให้กว้างขึ้นอีก คำตอบของคำถามที่ว่า “ฉันคือใคร และฉันเป็นฉันทุกวันนี้ได้อย่างไร” นั้น ล้วนมีที่มาที่ไป ซึ่งในซีรี่ส์ “Self-Esteem” นี้ “พี่เฟย” ผู้เขียนจะแบ่งการอธิบายเป็นทีละส่วนไปตามหัวข้อในแต่ละตอนดังต่อไปนี้

EP.1: เล่าถึงความเข้าใจเรื่อง Self แบบกว้างๆ

EP.2: ครอบครัวและการเลี้ยงดูที่ส่งผลกับการสร้างตัวตน

EP.3: ตัวตนของเรากับพระเจ้า

_______________

วันนี้มีแบบฝึกหัดสั้นๆ เกี่ยวกับ Self-Esteem ที่พี่เฟยคัดลอกและแปลมาจากหนังสือ The Self – Esteem Workbook  มาให้ลองทำค่ะ

คำแนะนำ: แนะนำให้ตรงไปตรงมากับตัวเอง ไม่ต้องคิดเยอะ ไม่ต้องคิดนาน อ่านปุ๊บตอบเลย ไม่ต้องกลัวว่าผลลัพท์ที่ได้จะเป็นตัวตัดสินไปตลอดชีวิต เพราะตัวเราเปลี่ยนแปลงเสมอ, ตอบอย่างซื่อสัตย์เพื่อเราจะได้รู้ว่าตัวเราในตอนนี้พอใจกับตัวเองประมาณไหน, ทำสบายๆ เพราะแบบฝึกหัดนี้ไม่ได้เครียด หรือต้องลุ้นอะไรขนาดนั้น มันเป็นแค่คำถามที่ทำให้เราได้รู้จักตัวเองมากขึ้นเท่านั้นเอง

วิธีทำ: จดคะแนนจาก 0 – 10 ว่าคุณมีความคิดหรือความเชื่อในแต่ละข้อความข้างล่างอย่างไรบ้าง (ตอบไล่ระดับตามตัวเลข จาก 0 หมายถึง ไม่จริงเลย ไปจนถึง 10 หมายถึง จริงมาก)

1. ฉันเป็นคนที่มีคุณค่า
2. ฉันมีค่าเท่าๆ กับคนอื่น
3. ฉันมีคุณสมบัติที่ฉันต้องการซึ่งจะทำให้ฉันมีชีวิตที่ดี
4. เมื่อฉันจ้องมองตัวเองในกระจก ฉันรู้สึกพอใจในตัวเอง
5. ฉันไม่ได้รู้สึกว่า โดยรวมแล้ว ฉันเป็นคนล้มเหลว
6. ฉันสามารถหัวเราะตัวเองได้
7. ฉันมีความสุขที่ได้เป็นตัวเอง
8. แม้ว่าจะถูกคนอื่นปฏิเสธ หรือไม่สนใจ แต่ฉันก็ยังชอบตัวเอง
9. ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นก็ตาม ฉันรักและพยุงตัวเองได้
10. โดยรวมแล้ว ฉันพอใจกับวิธีที่ฉันพัฒนาจนมาเป็นตัวเอง
11. ฉันนับถือตัวเอง
12. ฉันพอใจที่จะเป็นตัวเองมากกว่าเป็นคนอื่น

เมื่อตอบครบแล้วให้เอาคะแนนทั้งหมดมารวมกันค่ะ
คะแนนไล่จากระดับ 0 คือขาดความมั่นใจในตัวเอง
จนไปถึง 120 คือมีความมั่นใจในตัวเองมาก

ถ้าใครคะแนนน้อยก็อย่าตกใจไปนะคะ เพราะมันอาจจะเป็นไปได้ว่า ตัวตนที่เราอยากจะเป็น (Ideal Self) กับตัวตนที่เราเป็นอยู่ (Actual Self) มันมีความแตกต่างกันอยู่

_______________

True vs. False Self

คุณ Rogers นำเสนอไอเดียที่ว่า มุมมองที่เรามีต่อตัวเองและพฤติกรรมที่ได้รับการยอมรับจากคนรอบข้างจะเป็นปัจจัยสำคัญอันส่งผลต่อ “การกำหนดตัวตนจริงกับตัวตนปลอม (True vs. False Self)” ในที่นี้หมายถึงการเลือกตัดสินใจว่าด้านไหนของตัวเราจะถูกแสดงออกมา และด้านไหนของเราจะถูกกลบซ่อนไว้

ตัวอย่างเช่น: ตัวจริงของพี่เฟยเป็นคนเสียงดังโวยวาย

– ถ้าอยู่ในกลุ่มคนหรือสังคมที่ไม่ยอมรับพฤติกรรมเสียงดังโวยวาย พี่เฟยก็จะสร้างตัวปลอมที่สุภาพเรียบร้อยขึ้นมา โดยที่พี่เฟยรู้ตัวว่า เรากำลังเป็นตัวปลอม และจำต้องเป็นแม้จะไม่ชอบตัวเองเท่าไหร่ก็ตาม เพราะสังคมนี้ยอมรับวิถีพฤติกรรมที่สุภาพเรียบร้อย

– แต่ถ้าอยู่กับคนที่ยอมรับพฤติกรรมเสียงดังโวยวายได้ พี่เฟยจะมีความสุขกับการเป็นตัวจริงของตัวเอง

สรุปคือ จะเห็นได้ชัดว่า บางทีกรอบคิด / ความคาดหวังของสังคม / วัฒนธรรมในบริบทต่างๆ มีผลให้เราแปลงร่างเป็นตัวปลอม ซึ่งบางทีเราอาจอยู่ในสภาวะตัวปลอมจนเราคิดไปว่านี่คือตัวจริง อันนี้ก็จะทำให้เกิดความทุกข์ใจมากขึ้น เพราะเกิดความขัดแย้งในใจ แต่ถ้าเรามีสักที่ หรือสักคนที่ยอมรับตัวจริงของเราได้ เราก็อาจจะพอหยวนๆ กับการต้องเป็นตัวปลอมบ้างในบางเวลา เพราะสองอย่างนี้ต้องหาความสมดุล ไม่อย่างนั้นความทุกข์ใจจะเพิ่มสูงเมื่อน้ำหนักในการเป็นตัวปลอมมีมากกว่าตัวจริง

_______________

Actual and Ideal Self

ความต่างระหว่างตัวตนที่เราเป็น (Actual Self)

กับตัวตนที่เราอยากเป็น (Ideal Self)

จะมีผลกับการกำหนดการนับถือตัวเอง (Self-esteem) อีกที

ถ้าตัวตนที่ “เราอยากเป็น” มันดูห่างไกลจากตัวตนที่ “เราเป็น” การนับถือตัวเอง หรือการให้คุณค่าในตัวเองก็จะไม่ค่อยแน่นอนและอาจค่อนไปทางต่ำหน่อย แต่ถ้าตัวตนที่เราอยากจะเป็นใกล้เคียงกับตัวตนที่เราเป็น การนับถือตัวเอง หรือการให้คุณค่าในตัวเองก็จะค่อนข้างคงที่

ตัวอย่างเช่น:

สิ่งพี่เฟยอยากเป็น (Ideal Self)

1. สาวออฟฟิศทำงานแต่งตัวเกร๋ๆ ใส่ส้นสูง หุ่นดี ทาปากสีแดงเลือดนก มีเงินเยอะๆ
2. อยากเป็นภรรยา อยู่บ้านให้สามีเลี้ยง ไม่ต้องทำงาน (อันนี้ไม่ได้กวน ไม่ได้เหน็บใครเลย คือถ้าเป็นสองข้อนี้ได้ คือดีย์!)

*เมื่อเจอคนที่เป็นแบบ Ideal Self ของพี่เฟยจึงมักเกิดอาการอิจฉา

ความเป็นจริงของพี่เฟย (Actual Self)

1. ใส่ส้นสูงแล้วโ_ตรเมื่อย และเดินลำบากมาก อีกอย่างคือปกติเป็นคนเดินเร็ว พอใส่ส้นสูงแล้วเดินเร็วมากไม่ได้ ทุกวันนี้เลยมีส้นสูงแค่ไม่กี่คู่ เพื่อใส่ไปงานแต่งคนอื่น ส่วนรองเท้าประจำวันคือคัชชูธรรมดาไร้ส้น มีความพุงพลุ้ย ทาปากอยู่ช่วงนึงแล้วก็เลิก เพราะขี้เกียจ เงินก็มีไม่เยอะ พยายามเก็บอยู่ด้วยความเครียด
2. เพียงแค่อยู่บ้าน ทำกับข้าว อ่านหนังสือติดกันสองวันก็เบื่อจะแย่ ซึ่งเป็นไปไม่ได้เลยถ้าจะใช้ชีวิตเป็นแม่บ้าน ทำกับข้าว ดูแลสามี (เพราะสามีควรจะดูแลตัวเองเป็น!)

สรุปคือ ความขัดแย้งระหว่าง Ideal Self และ Actual Self บังเกิดขึ้น > ทำให้พี่เฟยต้องยอมรับ Actual Self ของตัวเองตามสภาพความเป็นจริง > ซึ่งพอเริ่มมองความเป็นจริงก็ทำให้ค้นพบว่า ภาพ Ideal Self ของตัวเองเริ่มเปลี่ยนไป เนื่องจากยอมรับภาพ Actual Self ได้มากขึ้น และการทำงานด้านจิตบำบัดก็ให้ความสุขและความพอใจกับตัวเองได้ > ความอิจฉาชาวบ้านจึงเริ่มลดลง เพราะฉันเริ่มมีความสุขกับการเป็นตัวเองแบบนี้ > ทำให้ระดับการนับถือตัวเองเพิ่มขึ้น เพราะอยู่กับความจริงของตัวเองได้มากขึ้น

เพราะฉะนั้น ถ้าตอนนี้ใครมีความขัดแย้งระหว่าง Ideal Self และ Actual Self ก็รู้ไว้เถิดว่ามันเปลี่ยนแปลงได้ตามกาลเวลา เพียงแค่เราสังเกต ค่อยๆ ยอมรับ และสำรวจดูว่า

“ฉันทำหรือเป็นแบบนี้เพื่ออะไร? ฉันต้องการอะไรจริงๆ?

ฉันทำเพื่อให้คนอื่นยอมรับ หรือฉันทำเพราะฉันยอมรับตัวเองได้?”

ไม่มีอะไรผิดหรือถูก เพราะการตัดสินใจเลือกเป็นตัวของเรา ขอให้แฮปปี้กับตัวเอง แม้ว่าบางทีใครจะไม่ชอบเราบ้างก็ตาม

…

“8. แม้ว่าจะถูกคนอื่นปฏิเสธ หรือไม่สนใจ แต่ฉันก็ยังชอบตัวเอง

(I like myself, even when others reject me.)”

. . .

ข้อนี้พี่เฟยให้คะแนนตัวเองเต็ม 10 ใครให้เต็ม 10 บ้าง ยกมือขึ้น!

อ้างอิง

1. Santrock, J. W. (2014). The Self, Identity, Emotion, and Personality. In J. W. Santrock, Adolescence (15th ed., pp. 130-166). New York: McGraw-Hill Education.
2. Schiraldi, G. R. (2001). Why Self-Esteem? In G. R. Schiraldi, The Self-Esteem Workbook (pp. 5-8). CA: New Harbinger Publications, Inc.
3. Lynch, M. F., La Guardia, J. G., & Ryan, R. M. (2009). On being yourself in different cultures: ideal and actual self-concept, autonomy support, and well-being in China, Russia, and the United States. The Journal of Positive Psychology, 290-304.

(ติดตามซีรี่ส์ “Self-Esteem” ตอนต่อไปได้ในวันพฤหัสฯหน้า

เวลา 19.00 น. ทางเว็บไซด์ www.choojaiproject.org หรือ

กดติดตามทางเพจเฟสบุ๊ค https://www.facebook.com/choojaiproject/)

• Tweet

Related Posts

Me Myself & God ตัวตนของฉันกับพระเจ้า

EP.3

การเลี้ยงดูส่งผลต่อคุณค่าของฉัน

EP.2

Previous Next

• Author:
• ‘พี่เฟย’ ณิชา หลีหเจริญกุล
• หลังจากเรียนจบศิลปกรรมศาสตร์ การละคร ม.ธรรมศาสตร์ ก็สนใจทำงานด้านเด็กและวัยรุ่นที่มีเชื้อเอชไอวี หลังจากเรียนต่อปริญญาโทสาขาสุขภาพจิต ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ จากนั้นต่อปริญญาโทด้านศิลปะบำบัดที่ LASALLE College of Arts ที่ประเทศสิงคโปร์ ปัจจุบันกลับมาทำงานประจำที่คลีนิค The Oasis (https://www.theoasiscare.com/nicha-leehacharoenkul)

• Illustrator:
• เฮียกิดไจ๋
• หนุ่มน้อยไฟแรงผู้รับใช้ เป็นคนเจนวายสาย conservative อนุรักษ์มือถือแบบปุ่มกด ไม่นิยมการใช้โซเชียล ชื่นชอบการอบคุ้กกี้ ดูเตียบ่อกี้และละครนาคีกับที่บ้าน เชี่ยวชาญทางด้านกราฟฟิกและงานครัว นี่มัน! หนุ่มโสดในฝันของสาวๆ เลยนี่นา!

• Editor:
• Emma C.
• เด็กสาวหน้านิ่งจากเมืองกรุง มุ่งหน้าใช้ชีวิตในเมืองเหนือ พระเจ้านำให้ได้มาทำงานกับชูใจ เธอผู้นี้มีความสามารถหลากหลาย ทั้งวาดภาพ เขียน เรียบเรียง และเอาขามาพาดคอระหว่างนั่งทำงาน เธออินกับการสะกดคำให้ถูกต้องตามราชบันฑิตฯ และมีรสนิยมวินเทจผิดจากความเป็นเจนวาย เป็นหนึ่งใน Avenger ทีมบก.ที่จะมาช่วยชูใจผู้อื่นกัน